SATERDAG 2/5/2025 EKONOMIESE VRYHEID – UNIVERSIËLE BASIESE INKOMSTE (UBI)
Deuteronomium 15 vers 4“Daar sal dan geen arme onder jou wees nie, want die Here sal jou ryklik seën in die land wat die Here jou God aan jou as ’n erfenis gee om dit in besit te neem.”
Inleiding
Ek is ’n sterk voorstander van ‘n basiese inkomste vir alle mense omdat ek glo dat alle mense ‘n Geestelike reg het op ‘n dak, ete en drinke! Ekonomiese vryheid is meer as net die reg om geld te hê of te bestee – dit is die vermoë om met waardigheid te leef, te kies, en by te dra tot gemeenskap sonder vrees vir armoede. In ’n wêreld met groeiende ongelykhede en onsekere werksmarkte, het die idee van ’n universiële basiese inkomste (UBI) nuwe momentum gekry.
UBI beloof om elke burger ’n vasgestelde bedrag gereeld toe te ken – sonder voorwaardes. Die hoop is dat dit armoede sal verlig, sosiale gelykheid sal bevorder en mense sal bevry van uitbuiting. Maar hoe versoen dit met Bybelse beginsels? Wat is die geestelike, ekonomiese en sosiale implikasies vir werk, roeping, en diens aan ander?
Deuteronomium 15 vers 4 skets ’n beeld van ’n gemeenskap sonder armoede – maar nie as gevolg van passiwiteit nie, eerder as gevolg van geregtigheid, deel, en gehoorsaamheid aan God. Hierdie dagstukkie deel met u die kompleksiteit van ekonomiese vryheid in die lig van geloof.
Bybelkonteks
Deuteronomium 15 is deel van God se sosiale wetgewing aan Israel – riglyne vir ’n regverdige en barmhartige gemeenskap. Vers 4 verklaar die ideaal: “Daar sal geen arme onder julle wees nie.” Hierdie belofte is gekoppel aan ’n voorwaarde: as Israel gehoorsaam aan God se gebooie leef en mekaar ondersteun, sal daar genoeg wees vir almal. Die hoofstuk verwys onder meer na skuldkansellasie elke sewende jaar (vers 1–11), as ’n manier om ekonomiese ongelykhede te beperk. Dit was nie net ’n ekonomiese maatreël nie – dit was ’n geloofsaksie. Israeliete moes erken dat alles aan God behoort, en daarom gereed wees om te deel.
Hierdie teks bring drie waarhede na vore:
- Armoede is nie God se wil nie.
- Geloofsgemeenskappe dra mede-verantwoordelikheid vir ekonomiese geregtigheid.
- Die Here is die bron van voorsiening – maar verwag gehoorsaamheid, vertroue en geregtigheid. Basiese inkomste kan gesien word as ’n moderne poging om hierdie ideaal van “geen armes onder julle” na te jaag – maar die Bybel koppel dit aan verantwoordelikheid, werk en regverdigheid, nie net aan staatstoelaes nie.
Hedendaagse ekonomiese “vryheid”
In ons moderne wêreld beteken “ekonomiese vryheid” dikwels individuele selfstandigheid, keusevryheid in die mark, en beskikking oor kapitaal. Maar hierdie vryheid is ongelyk verdeel. Miljoene mense leef in ekonomiese gebondenheid: werkloosheid, skuld, lae lone, of onbetaalbare behuising.
UBI stel voor om hierdie gebondenheid te verlig deur elke burger ’n basiese inkomste te gee – ongeag werkstatus. Voorstanders glo dit sal armoede verminder, mense vry maak om hul roepings na te volg (soos om kinders groot te maak of as vrywilliger te werk), en gelykheid bevorder. Philippe Van Parijs beskryf UBI as “real freedom for all” – ware vryheid om betekenisvol te leef sonder ekonomiese vrees. Teenstanders waarsku egter oor moontlike gevolge: verminderde werksmotivering, groter staatsonafhanklikheid, hoë belasting, en geestelike vervlakking. Hulle verwys na Bybelse waardes van arbeid, roeping en rentmeesterskap.
Ekonomiese vryheid moet dus nie net gesien word as die reg om geld te ontvang nie, maar as die vermoë om met betekenis te leef – werk te doen wat eer aan God bring en ander dien. Vryheid in Christus beteken nie luiheid of afhanklikheid nie, maar herstelde waardigheid en deelname aan God se voorsiening.
Toepassing
Hoe moet Christene nadink oor basiese inkomste in die lig van geloof? Ons moet begin by God se hart: Hy wil hê daar moet geen armes onder ons wees nie – nie net fisies nie, maar ook geestelik en sosiaal.
UBI kan moontlik bydra tot hierdie ideaal, mits dit verantwoordelik, regverdig en geestelik gefundeer is. Dit kan mense in staat stel om vrywilligerswerk te doen, gesinne te versorg, nuwe idees na te jaag, of tyd te gee aan bediening. Maar dit moet nie lei tot ’n kultuur van passiwiteit nie. Werk is meer as net ’n inkomste – dit is ’n roeping, ’n wyse waarop ons aan God eer gee en ander dien.
John Calvin en Martin Luther het gewys op die heiligheid van arbeid: dat selfs eenvoudige werk ’n manier is waarop God in mense se behoeftes voorsien. As UBI mense van hul roepings wegneem en ’n kultuur skep waar sekere werke as onbelangrik gesien word, kan dit geestelike skade berokken.
Ons moet ook eerlik wees oor ekonomiese risiko’s: wie finansier dit? Skep dit nuwe afhanklikhede van die staat? Is daar ’n punt waar staatsubsidie Goddelike voorsiening vervang in ons denke?
Tog moet ons nie net kritiseer nie. Die kerk moet aktief nadink oor ekonomiese geregtigheid – hoe mense waardigheid kan behou en gelyk toegang tot basiese behoeftes kan hê. Ek hoop ons word gedwing om weer te vra: hoe kan ons leef sodat daar “geen arme onder julle” is nie?
Die antwoord lê in gehoorsaamheid, solidariteit, werk én barmhartigheid – gelei deur die Gees, nie deur politieke ideologie nie.
SAMEVATTING
Ekonomiese vryheid is ’n kernaspek van menswaardigheid. God se droom in Deuteronomium 15:4 is ’n gemeenskap sonder armoede – waar mense genoeg het om waardig te leef. UBI poog om hierdie ideaal prakties toe te pas: deur elke mens ’n gereelde, voorwaardevrye inkomste te gee. Die beginsel is barmhartig, maar die praktyk bring uitdagings: Wat van werksetiek, roeping, en rentmeesterskap? Werk is deel van God se skeppingsorde – nie as straf nie, maar as deelname aan Sy voorsienigheid. As ons vryheid losmaak van verantwoordelikheid, kan dit tot verlies van sin, waardigheid en gemeenskap lei. UBI kan voordele bring: mense kan hulle kinders versorg, ander help, of kreatiewe roepings volg. Maar dit kan ook arbeid ontmoedig en afhanklikheid bevorder. Daarom is dit noodsaaklik dat Christene nie net aan die oppervlak reageer nie, maar geestelik en wys nadink. Ons moet vra: Bevorder dit ware vryheid in Christus? Lei dit tot geregtigheid, liefde en deelname aan die gemeenskap?
Of dit UBI is of nie, die roeping bly dieselfde: om ekonomiese geregtigheid te soek, armes op te hef, en mekaar lief te hê in dade en waarheid. Ekonomiese vryheid is nie net ’n beleid nie – dit is ’n geestelike pad van vertroue, arbeid en deel.
6. Twee lesse
- Ware ekonomiese vryheid is om met waardigheid te werk, te gee en te leef tot eer van God.
- Basiese inkomste moet evalueer word in die lig van roeping, nie net behoeftes nie.
GEBED: Hemelse Vader, U is die Bron van elke goeie gawe. U wil hê dat niemand in gebrek leef nie, maar dat ons mekaar sal dra en versorg soos Christus ons liefgehad het.
Leer ons om ekonomiese vryheid te sien as ’n geleentheid om te dien – nie net om te ontvang nie. Gee ons wysheid om beleidsvoorstelle soos basiese inkomste met geloof en begrip te evalueer. Bewaar ons van selfgerigtheid en gierigheid, en leer ons heilige werks etiek. Maak ons harte oop vir die armes, en ons hande bereid om te gee. Mag ons ’n gemeenskap wees waar daar inderdaad “geen armes onder julle” is nie – nie deur dwang nie, maar deur genade, roeping en gehoorsaamheid. In Jesus se Naam, AMEN