SUID AFRIKAANSE VERKIESING 2024
POLITIEK – DEMOKRASIE (5)
INLEIDING
Demokrasie is ‘n regeringsvorm waar die mag uiteindelik by die mense berus. Daar is verskillende vorme van demokrasie, elk met unieke kenmerke en strukture wat hulle onderskei. Hier bespreek ons twee (daar is baie meer) prominente tipes demokrasie: verteenwoordigende demokrasie en grondwetlike demokrasie, asook die minimum vereistes vir ‘n land om as ‘n demokrasie gedefinieer te word.
VERTEENWOORDIGENDE DEMOKRASIE
In ‘n verteenwoordigende demokrasie het elke burger die reg om deel te neem aan die regering van sy/haar land, direk of deur vryelik verkose verteenwoordigers. Die wil van die mense vorm die basis van regeringsgesag, wat uitgedruk word deur periodieke en egte en eerlike verkiesings. Verkiesings word gehou deur middel van algemene en gelyke stemreg en vind plaas deur geheime stemming of ekwivalente vrye stemprosedures.
Verkiesings is een van die meganismes wat ‘n demokratiese staat legitiem maak en sy leiers op koers hou. Dit dien om die leierskap te laat weet hoe hulle presteer het. Tydens verkiesings stem burgers vir die kandidaat van hul keuse. Die verkose kandidate of verteenwoordigers word die regering van die land. Verkose leiers verteenwoordig “die mense” en regeer vir ‘n vasgestelde termyn. Verteenwoordigers word gekies deur verkiesings wat gebaseer is op die kiesafdelings- of proporsionele verteenwoordigingstelsels, of op ‘n kombinasie van die twee.
Grondwetlike Demokrasieë
Die meeste, maar nie alle, demokrasieë is gebaseer op ‘n geskrewe grondwet wat as riglyn dien vir wetgewers en die wette wat hulle maak. Geskrewe grondwette dien as ‘n waarborg aan burgers dat die regering op ‘n sekere manier moet optree en sekere regte moet handhaaf.
Die krag van ‘n ware demokrasie hang af van sekere fundamentele regte en vryhede. Hierdie regte en vryhede moet beskerm word om te verseker dat ‘n demokrasie sal slaag. In baie lande word hierdie regte gevind in en beskerm deur ‘n grondwet. Die grondwet stel ook die strukture en funksies van die regering uiteen. Dit verskaf die riglyne vir die maak van ander wette. Dit word normaalweg beskerm teen wysiging deur die grilligheid van ‘n spesifieke regering deur ‘n spesiale meerderheid wat vereis word voordat enige klousule verander kan word of deur enige veranderinge aan die kiesers voor te lê deur middel van ‘n referendum.
Minimum Vereistes vir ‘n Land om as ‘n Demokrasie gedefinieer te word
Sommige geleerdes het ‘n stel minimum vereistes ontwikkel, aangesien daar ’n toename was in die aantal lande wat vrye en regverdige verkiesings hou en hulleself demokratiese state verklaar. Verkiesings alleen maak nie ‘n land demokraties nie. ‘n Stel minimum vereistes bied ‘n goeie oorsig van wat demokrasie beteken en ‘n standaard waarteen getoets kan word of ‘n land demokraties is of nie. Die volgende lys minimum vereistes is nagevors ‘n studie van demokrasieë en deur verskillende teorieë oor demokrasie te lees:
- Beheer oor regeringsbesluite oor beleid is grondwetlik gevestig in verkose verteenwoordigers.
- Verkose verteenwoordigers word in gereelde en regverdige verkiesings gekies.
- Verkose verteenwoordigers oefen hul grondwetlike magte uit sonder om teëstand van nie-verkose amptenare teë te kom.
- Alle volwassenes het die reg om in verkiesings te stem.
- Alle volwassenes het die reg om vir openbare ampte te staan.
- Burgers het die reg om hulself oor politieke sake uit te druk, breedweg gedefinieer, sonder die risiko van vervolging.
- Burgers het die reg om alternatiewe bronne van inligting, soos die media te soek en sulke bronne word deur die wet beskerm.
- Burgers het die reg om onafhanklike verenigings en organisasies te vorm, insluitend onafhanklike politieke partye en belange (Lobbie) groepe.
- Die regering is outonoom en in staat om onafhanklik van buite beperkings (soos dié wat deur alliansies en Lobbieblokke opgelê word) op te tree.
As enige van hierdie voorwaardes nie nagekom word nie, argumenteer kenners dat die land nie werklik ‘n demokrasie is nie.
SAMEVATTING
Demokrasieë kom in verskillende vorme voor, elk met unieke kenmerke en strukture wat ontwerp is om die wil van die mense te weerspieël en te handhaaf. Verteenwoordigende en grondwetlike demokrasieë bied verskillende benaderings tot regeringsbeheer, maar beide plaas ‘n sterk klem op die beskerming van fundamentele regte en vryhede. Om ‘n land as ‘n ware demokrasie te beskou, moet dit voldoen aan ‘n stel minimum vereistes wat verseker dat die mag by die mense berus en dat die regering verantwoordbaar en deursigtig is.