PREEK 23 MAART 2025 Narsisme en die Christen
2 TIMOTEUS 3 VERSE 1 TOT 5
Inleiding
Die ou Griekse mite van Narcissus vertel die verhaal van ‘n jongman wat verlief raak op sy eie beeld in die water. Terwyl hy keer op keer probeer om dit aan te raak, vervaag die beeld. Uiteindelik eet en drink hy nie meer nie, en sterf van verlange na iets wat hy nooit werklik kan bereik nie. Wat dikwels oor die hoof gesien word, is dat Narcissus se straf begin het toe hy ander se liefde verwerp het – nie omdat hy nie liefgehê was nie, maar omdat hy net op homself gefokus het.
Narsisme in vandag se konteks verwys na ‘n persoonlikheid of -stoornis wat gekenmerk word deur ‘n oordrewe gevoel van selfverheerliking, ‘n gebrek aan empatie, en ‘n intense behoefte aan bewondering. Sulke mense gebruik dikwels ander om hul eie selfbeeld te versterk en is nie in staat tot ware, wederkerige liefde nie.
In 2 Timoteus 3:1-5 waarsku Paulus teen die tye wat sal kom waar mense selfgesentreerd, liefdeloos en onversoenbaar sal wees. Hierdie woorde beskryf perfek die gees van narsisme. As gelowiges word ons geroep tot iets anders: om Christus se gesindheid aan te neem – nederig, liefdevol en dienend. Hoe leef ons as Christene in ‘n tyd waar narsisme al hoe meer sigbaar word?
Narsisme en Die Tye Wat Sal Kom
Paulus begin in 2 Timoteus 3:1 met die woorde: “Maar weet dit, dat daar in die laaste dae swaar tye sal kom.” Hy lys eienskappe van mense in hierdie tye: selfliefdend, geldgierig, trots, kwaadsprekerig, liefdeloos, onversoenbaar, en meer. Hierdie beskrywings klink verbasend modern. Dis asof Paulus ons sosiale media-feeds, politieke debatte en selfs sommige kerklike konflikte vandag beskryf.
Narsisme pas presies binne hierdie prentjie. Die narsis stel homself eerste. Hy soek bewondering, nie ware gemeenskap nie. Sy verhouding met ander is instrumenteel – wat kan jy vir my beteken? As daardie nut ophou, word jy verwerp. Dis ‘n verhoudingsmodel wat die teenoorgestelde is van wat Christus ons leer: om ander hoër ag as onsself (Filippense 2:3).
Vir die Christen is hierdie gees ‘n ernstige gevaar. Paulus waarsku nie net oor die wêreld daar buite nie, maar praat van mense “wat ‘n gedaante van godsaligheid het, maar die krag daarvan verloën.” Narsisme kan ook die kerk binnedring – selfs in leierskap. Wanneer persoonlike eer belangriker word as diensbaarheid, en mense as trappe na sukses gebruik word, het die gees van narsisme posgevat.
Ons as Christene moet waak teen hierdie gees. Dit verg selfondersoek, nederigheid, en ‘n afhanklikheid van die Gees om ons harte rein te hou. Dit vra dat ons leer om waarlik te gee sonder om iets terug te verwag – soos Christus.
Narsisme en Verhoudings
Narsisme het ‘n ernstige uitwerking op verhoudings. ‘n Narsis is nie in staat tot ware wederkerigheid nie. Hulle manipuleer, domineer en dryf ander in skuldgevoelens. Hulle woede is dikwels buite verhouding – dit is nie woede oor onreg nie, maar ‘n reaksie op gekrenkte trots. Dit is wat psigoloë noem: “narsistiese woede.”
Mense in verhouding met ‘n narsis – hetsy in ‘n huwelik, gesin, vriendskap of selfs in die kerk – voel dikwels emosioneel uitgeput. Hulle begin twyfel aan hul eie waardigheid en perspektief. ‘n Narsis kan jou oortuig dat alles jou skuld is, totdat jy begin glo jy is die probleem. Hierdie dinamiek is besonder moeilik vir Christene, want ons word opgeroep tot onvoorwaardelike liefde, verdraagsaamheid en vergifnis.
Maar liefde beteken nie selfvernietiging nie. Die Bybel roep ons op tot liefde wat die waarheid in ag neem (Efesiërs 4:15). Ware liefde stel ook grense. Jesus het self grense gestel – Hy het nie almal se behoeftes altyd bevredig nie. Hy het na die waarheid geleef en nie toegelaat dat mense Hom manipuleer nie.
As jy in ‘n verhouding met ‘n narsis is, is dit belangrik om hulp te soek – by vertroude vriende, geestelike leiers, en professionele beraders. Gebed, gemeenskap en grense is noodsaaklik om staande te bly. Die pad van genesing begin waar die lig van waarheid invloei. God roep jou om ook jouself lief te hê – want jy is Sy kind.
Die Antwoord van Christus – Nederigheid, Diens, en Waarheid
Wat is die Christelike antwoord op narsisme? Die direkte teenmiddel is die gesindheid van Christus self. In Filippense 2 lees ons: “Hy wat in die gestalte van God was, het dit nie beskou as iets om aan vas te klou nie, maar het Homself verneder…”
Jesus, wat alles was en alles het, kies om die minste te word. Hy was nie ingestel op bewondering of applous nie, maar op gehoorsaamheid en liefde. Sy lewe was nie óór mense nie, maar vir mense. Dit is die pad van ware volwassenheid en geestelike gesondheid: om jouself te gee sonder om te verloor wie jy in Christus is.
Ons word dus opgeroep om dieselfde gesindheid aan te neem. In ‘n narsistiese samelewing, waar die “self” verheerlik word, is dit ‘n radikale alternatief om nederig, opreg, en dienend te wees. Dit beteken nie om swak te wees nie – inteendeel, dit verg geestelike moed en die krag van die Heilige Gees.
Ons moet ook leer om narsistiese neigings in onsself raak te sien. Ons almal het die versoeking om onsself sentraal te stel. Die weg van dissipelskap is om daagliks onsself te verloën, ons kruis op te neem, en Christus te volg.
Waar narsisme verdeel en vernietig, bring Christus se liefde genesing en herstel. In Hom kan ons nuwe mense word – met harte wat liefhet, oë wat sien, en lewens wat dien.
SAMEVATTING
Narsisme is ‘n monster en gevaarlike gees in ons tyd – een wat ons verhoudings, kerke en siele bedreig. Maar Christus bied ‘n ander pad: die pad van selfverloëning, diens en liefde. Ons is geroep om nie gelykvormig te word aan hierdie wêreld nie, maar om vernuwe te word in ons denke en lewens.
Mag ons die liefde van Christus aantrek en in Sy krag leef – nie vir onsself nie, maar tot eer van God en tot opbou van ander. AMEN
GEBED Here, ons kom na U met nederige harte. U sien die gees van narsisme wat ons samelewing, verhoudings, en selfs kerke beset. U ken ons swakhede en selfsug. Vergewe ons waar ons onsself bo ander gestel het. Help ons om die gesindheid van Christus aan te neem – sagmoedig, nederig en dienend.
Here, ons bid vir hulle wat ly onder die gewig van narsisme – gee hulle wysheid, moed en genesing. Help hulle om hul waardigheid in U te vind, en nie in die oë van ander nie. Gee ook insig en genade aan hulle wat sukkel met hierdie stryd in hul eie harte.
Vernuwe ons denke, maak ons harte oop vir U waarheid, en help ons om in liefde en waarheid te leef. Lei ons, Heilige Gees, om ligdraers te wees in ‘n donker wêreld. AMEN
Seënbede Mag die Here jou seën met waarheid en liefde. Mag Hy jou hart beskerm teen selfsug en jou vul met Sy sagmoedigheid. Mag jy in nederigheid wandel, en ander dien soos Christus jou gedien het. Gaan in vrede, en wees ‘n lig vir die wêreld. AMEN